Niektórzy sądzą, że psychoterapia to czary – nie wiadomo jak, od „zwykłej rozmowy”, człowiek zmienia siebie i swoje życie. Jeśli to rzeczywiście czary, to ważnym (a może najważniejszym) zaklęciem, które je umożliwia, jest empatia.
Empatia - nic prostszego?
Empatia to zdolność do zobaczenia – zrozumienia i odczucia (także na poziomie cielesnym) – perspektywy innej osoby. Gdy czyta się taką definicję wydawać się może, że jest to prosta, oczywista reakcja. Prawdziwa, skuteczna empatia łatwa jednak nie jest. Można wręcz powiedzieć, że niemała część zranień i bolesnych doświadczeń, które zostają w nas na dłużej, ma u źródła właśnie brak dostatecznie empatycznej reakcji drugiego człowieka:
w dzieciństwie – gdy dziecko spotyka się z nieempatyczną reakcją na swoje emocje: tłumieniem, zawstydzaniem, karaniem; gdy z powodu braku zrozumienia pozostaje osamotnione i opuszczone;
w związkach – gdy partnerom trudno jest zareagować empatycznie na potrzeby drugiej osoby, a także zrozumieć na głębszym poziomie przyczyny zachowania partnera (także tego, które jest bolesne);
w sytuacjach kryzysowych – gdy nie znajdujemy w otoczeniu osób, do których możemy zwrócić się trudnymi emocjami, które będą nam w nich towarzyszyć i pozwolą nam je w pełni przeżywać.
Trudne wydarzenia są nieodłącznym składnikiem życia. Powodują nieprzyjemne emocje i cierpienie, które jednak w dogodnych, empatycznych warunkach po jakimś czasie naturalnie mijają. Nieotrzymane empatycznej reakcji ze strony otoczenia powoduje, że bolesne emocje zostają na dużo dłużej.
Przeszkody w empatii
Osoba pragnąca w pełni empatycznie reagować na drugiego człowieka z pewnością zauważy, że wymaga to sporego wysiłku i otwartości. Oto niektóre przeszkody, które mogą utrudniać lub zaburzać empatyczne reakcje:
własne silne emocje i zranienia (np. w sytuacjach konfliktowych);
własne uprzedzenia, sztywne oceny i przekonania na temat innych ludzi;
brak wiedzy i znajomości istotnego kontekstu życia drugiego człowieka – np. kontekstu kulturowego, specyficznego doświadczenia życiowego;
zaburzony kontakt ze sobą – nie będąc świadomym swoich własnych emocji, przeżyć, trudno być w pełnym kontakcie z innymi. Nasze własne uczucia, jeśli są dla nas niejasne, mogą niepostrzeżenie zaburzać nasz odbiór innych osób, np. możemy nieświadomie przypisywać innym własne uczucia.
Empatyczny psychoterapeuta
Według Carla Rogersa, ojca psychoterapii humanistycznej, empatia ze strony terapeuty to jeden z trzech warunków koniecznych do tego, by móc skutecznie pomagać innym w zmianie. Klienci korzystający z psychoterapii często doświadczają ulgi, gdy w kontakcie terapeutycznym po raz pierwszy czują się zrozumiani, nieoceniani. W trakcie sesji terapeutycznych, mają przestrzeń na to, by przeżywać wszelkie uczucia, bez poczucia, że terapeuta próbuje je stłumić. To daje niepowtarzalną szansę, móc uwolnić się od dawnych bolesnych emocji, przeżywszy je w kojącym i empatycznym kontakcie z drugim człowiekiem.