Sens życia to zagadnienie, które na pewnych etapach życia zaprząta właściwie każdego człowieka. „Moje życie nie ma sensu”, „Jaki to wszystko ma sens?” to skargi, z którymi regularnie stykają się psychoterapeuci w pracy z klientami. Czasem są one formułowane wprost, czasem ukryte pod innymi zgłaszanymi problemami, takimi jak problemy w pracy, w związku, brak motywacji, apatia, pustka, nuda.
Syndrom braku sensu życia
Viktor Frankl wyróżnił dwa etapy syndromu braku sensu. Nazwał je pustką egzystencjalną i nerwicą egzystencjalną. Pustka egzystencjalna to subiektywny stan pustki, nudy i apatii. Człowiek w tym stanie podważa sensowność wszelkich aktywności i działań życiowych. Kiedy pojawiają się dodatkowe objawy, których „zadaniem” może być wypełnienie owej pustki, pojawia się nerwica egzystencjalna, która może przybrać wiele form: depresji, obsesji, alkoholizmu czy nadużywania seksu. Człowiek w kryzysie braku sensu nie wie co musi, co powinien czy wreszcie, co chce robić.
Czym jest sens życia?
Viktor Frankl mówi, że sens życia to coś, co każdy człowiek musi dla siebie odkryć, znaleźć, ponieważ nie jest on nam dany. Poczucie sensu jest człowiekowi potrzebne do złagodzenia lęku, jaki odczuwamy mierząc się z życiem, ze światem. Z poczucia sensu rodzą się wartości, poprzez wdrażanie których wzmacniamy nasze poczucie sensu. System wartości to swoisty kierunkowskaz informujący nas, co powinniśmy robić. Poszukiwanie poczucia sensu jest związane z pragnieniem, by coś po sobie zostawić dla potomności, by nie zniknąć, nie umrzeć całkowicie. Jest więc ono sposobem na radzenie sobie z lękiem przed śmiercią, który często występuje jako poczucie braku sensu. Bywa również sposobem poradzenia sobie z poczuciem izolacji, samotności poprzez szukanie identyfikacji z jakąś grupą, celem, sprawą. Kiedy ktoś mówi o poczuciu braku sensu, może tym samym komunikować lęk przed śmiercią, brakiem oparcia czy izolacją, samotnością.
Działania, z których wiele osób czerpie poczucie sensu to m.in.:
- Altruizm – służenie innym, zmieniania świata na lepsze
- Oddanie jakiejś sprawie
- Twórczość (nie tylko artystyczna), twórcze podejście do wykonywanych zadań
- Hedonizm
- Samorealizacja
- Przekraczanie samego siebie
Psychoterapia i poszukiwanie sensu
W trakcie psychoterapii, klient może szukać odpowiedzi na pytania o to kim jest, jaki jest cel jego życia, co chciałby zrobić ze swoim życiem, obecnie i w przyszłości, co nada jego życiu sens, da poczucie spełnienia, jak ma realizować w życiu ważne dla siebie wartości, a wcześniej owe wartości odkrywać i zamieniać na życiowe cele, zarówno krótko- jak i długoterminowe. Czasem, kiedy klient mierzy się z przeciwnościami losu, np. ciężką chorobą, swoją czy bliskiej osoby, stratą, żałobą, potrzebuje znaleźć swoją odpowiedź na pytanie o przyczyny, znaczenie tego co się dzieje (Dlaczego to mnie spotkało? Jaki sens mogę nadać mojemu cierpieniu?). W relacji z empatycznym, uważnym, wrażliwym, zaangażowanym słuchaczem jakim jest terapeuta łatwiej jest mierzyć się z egzystencjalnym zagadnieniem sensu życia, często powiązanym z innymi wątkami egzystencjalnymi, takimi jak śmierć, izolacja i wolność.
Wpis powstał na podstawie książki Irvina D. Yaloma, Psychoterapia egzystencjalna, rozdział 10, 11 (Warszawa 2008)